بررسی فیتوشیمیایی گیاه دارویی باریجه (.ferula gummosa (boiss در دو رویشگاه استان خراسان رضوی

باریجه با نام علمی ferula gummosa boiss. از تیره ی apiaceae (چتریان) و بومی ایران، چندساله، مونوکارپیک و یکی از ارزشمندترین گیاهان دارویی و صنعتی نواحی کوهستانی و ارتفاعات ایران محسوب می شود. در این تحقیق اندام های مختلف باریجه (برگ، گل، ریشه) از دو رویشگاه در استان خراسان رضوی برداشت و با حلال های مختلف (استون 80%، اتانول80%، متانول80% و آب مقطر) عصاره گیری شد. آزمایش بر اساس طرح فاکتوریل بر پایه ی کاملاَ تصادفی در سه تکرار انجام شد. متغیرهای اندازه گیری شده شامل: آنتوسیانین، فنل کل، فلاونوئید کل، فعالیت آنتی اکسیدانی، فرولیک اسید، پی کوماریک اسید، کلروژنیک اسید و کافئیک اسید بودند. اندازه گیری اسیدهای فنولی با استفاده از دستگاه hplc و سایر متغیرهای شیمیایی با روش های اسپکتروفتومتری انجام شد. استخراج اسانس ریشه باریجه از هر دو رویشگاه توسط کلونجر و به روش تقطیر با آب انجام شد و با دستگاه کروماتوگرافی گازی با کارایی بالا ترکیبات آن شناسایی شد. در آنالیز اسانس ریشه ی باریجه در هر رویشگاه حدود 39 ترکیب شناسایی شد که بیشترین اجزای اسانس را بتاپینن، آلفاپینن، بتا میرسن، گوایل، شیبونون، بتا فلاندرن، آلفا ترپینل استات بود. بیشترین فنل کل و فلاونوئید کل در عصاره متانولی ریشه نیشابور(پناهگاه حیات وحش حیدری) به ترتیب 16/18 میلی گرم بر گرم گالیک اسید و 26/15 میلی گرم بر گرم کوئرستین به دست آمد. بیشترین فعالیت آنتی اکسیدانی مربوط به عصاره ی متانولی گل باریجه با 7/85 درصد مهار رادیکال های آزاد بود. بیشترین میزان فرولیک اسید در عصاره ی استونی برگ باریجه ی نیشابور با 27/30 میلی گرم بر گرم و کمترین مقدار آن در عصاره ی آبی برگ باریجه ی قوچان مشاهده شد و همین طور بیشترین میزان پی کوماریک اسید در عصاره ی استونی برگ باریجه ی نیشابور با 61/7 میلی گرم برگرم و کمترین مقدار آن 26/0 میلی گرم بر گرم در عصاره ی آبی برگ باریجه ی نیشابور مشاهده شد. میزان آنتوسیانین در برگ باریجه (988/0 میلی مولار بر وزن تر) بیشتر از گل باریجه (643/0 میلی مولار بر وزن تر) مشاهده شد. حداکثر میزان کلروژنیک اسید در ریشه باریجه رویشگاه نیشابور(72/78 میلی گرم بر گرم) و کمترین مقدار آن در گل باریجه نیشابور (76/0 میلی گرم بر گرم) بدست آمده است. حداکثر میزان کافئیک اسید در ریشه باریجه رویشگاه نیشابور (55/3 میلی گرم بر گرم) و کمترین مقدار آن در برگ باریجه قوچان (73/2 میلی گرم بر گرم) مشاهده شد.